sábado, 14 de abril de 2018

IGNILATRIAS

LUME.- Na mitoloxía popular posúe certo caracter de deidade protectora a que se lle rende culto en moitas aldeas e se lle botan flores en determinados días do ano. As veces se lle dirixen oracions e tamen bótanse nel unhas culleradas de graxa, e cando se ergue a chama din que " o lume se alegra".
O consideran coma un ser superior a que non hai que aldraxar e personíficano  tendoó por ser vivo, como amosa tamén o feito que se di: mata-lo lume, morreume o lume, matei a vela, mateille o candil, por apagalos.
En Ourense o lume fai parte principalísima do folión, obrigado en todalas festas patronais e parroquiais. En toda Galiza o lume vai vencellado ás lumeiradas da noite de San Xoán.
Creen as xentes que se cando trona se queiman no lume unhas ramiñas de loureiro abenzoadao o Domingo de Ramos, a tronada esmorecerá de contado.




LUME.- En la mitología popular posee cierto carácter de deidad protectora a la que se le rinde culto en muchas aldeas y se le hechas flores en determinados días del año. En ocasiones se le dirigen oraciones y también se hechan en el unas cucharadas de grasa, y cuando se levanta la llama dicen que "el fuego se alegra". Lo consideran como un ser superior al que no hay que ultrajar y lo personifican teniéndolo por un ser vivo, como muestra también el hecho de decir: matar el fuego, me murió el fuego, mate la vela, mate el candil, al apagarlos.
En Ourense el fuego es parte principalísma del folión, obligado en todas las fiestas patronales y parroquiales. En toda galicia el fuego está vinculado a todas las hogueras de la noche de San Juan. Cree la gente que si cuando truena se queman en el fuego unas ramitas de laurel bendecido el Domingo de Ramos, la tronada de desvancerá al momento.

LUME NOVO.- Faise nas lareiras queimando toxo ou leña miúda, que acenden con tizón ou as brasas do lume que se bendice o Sábado santo no adro da igrexa. O lume novo dá boa sorte á familia.

LUME NOVO.- Se hace sobre la piedra del hogar quemando tojo o leña pequeña que encienden con un tizón o las brasas del fuego que se biendice el Sábado Santo en el atrio de la iglesia. El fuego nuevo da buena suerte a la familia.

AFUMAR.- Neste caso "afuma-lo gando",  costume supersticioso da provincia de Lugo, que consiste en bañar con fume as reses á véspera de San Xoan. Fanse fogueiras que se cobren con terrons secos, para que despidan mais fumeiro. Polo espazo que queda entre lumeirada e fogueira pasa o gando e cuns ramallos moi grandes faise baixa-lo fume para que envolva os animais. Crese que con este remedio preservan o gando dos meigallos ou maleficios das meigas, asi como para que, ademais, prospere e medre.

AFUMAR.-  En este caso "ahumar el ganado", costumbre supersticiosa de la provincia de Lugo, que consiste en bañar con humo las reses la víspera de San Juan. Se hacen hogueras que se cubren con terrones secos, para que despidan más humareda. Por el espacio que queda entre la humareda y la hoguera pasa el ganado y con unos ramos muy grandes se hace bajar el humo para que envuelva a los animales. Se cree que con este remedio preservan el ganado de los hechizos o maleficios de las meigas, así como para que, además, prospere y crezca.

CEPO.- Nalgunhas bisbarras luguesas bótase no lume a noite de Nadal un groso cepo ou toro que se ha reacender logo cando conveña, na percura de que dure todo o ano. Ten certo carácter sagro, pois consérvase fervorosamente para facelo arder cando ameaza saraiba, unha treboada ou algunha calamidade pública. Nas montañas de Cervantes, nos Ancares, hai a crenza de que a noite de defuntos veñen ás ánimas quentarse ó cepo que se deixa ardendo na lareira.

CEPO.- En algunas comarcas luguesas se hecha al fuego la noche de Naviad un grueso cepo o tronco que se hará reanudar después cuando convenga, procurando que ure todo el año. Tiene cierto carácter sagrado, dado que se conserva fervorosamente para hacerlo arder cvuando amenaza pedrazo, una tormenta o alguna calamidad pública. En las montañas de Cervantes, en los Ancares, hay la creencia de que la noche de difuntos vienen las ánimas a calentarse al cepo que se deja ardiendo en la lareira.  

CORTAR.- "Corta-lo lume": especie de esconxuro supersticioso con que tentaban evitar ou alonxarse os perigos do lume da lareira na cociña. Para poñer en práctica o esconxuro empregábase un fardeliño de baeta virxe cun pouco de graxa sen sal. 

CORTAR.- "Cortar el fuego": especie de conjuro supersticioso con el que intentaban evitar o alojar los peligros del fuego da la lareira de la cocina . Para poner en práctica el conjuro  se empleaba una saqueta de bayeta virgen con un poco de grasa sin sal. 

CHAMUSCAR.- Esta medida de precaución hixiénica é comun en moitas aldeas, pois crese nelas dende antigo que a acción pasaxeira do lume fai que desapareza a malignidade que algún insecto ou becho danoso puidesen ter deixado nas roupas mentras estiveran no campo a secar.

CHAMUSCAR.- Esta medida de precaución higiénica, es común en muchas aldeas, pues se cree en ellas desde antiguo que la acción pasajera del fuego hace que desaparezaca la malignidad que algún insecto o bicho dañoso pudiesen tener dejado en las ropas  mientras estas estuvieran en el campo secando.

DESAFUMAR.- Pasar por riba do lume unha peza de roupa interior que se puxo a secar no campo. Esta práctica de desinfección é moi vulgar entre os campesiños, diante do medo a que as prendas interiores, aquelas que polo seu uso está a carón da cute, teñan colllido o aire malo dalgún insecto dos que cren danoso.

DESAFUMAR.- Pasar por encima del fuego uyna pieza de ropa interior que se puso a secar en el campo. Esta práctica de desinfección e muy vulgar entre los campesinos, ante el miedo a que las prendas interiores, aquellas que por su uso está más pegada a la piel, tengan cogido el mal aire de algún insecto que consideren dañino.

LUMERADA.- Son tradicionais de Galiza na noite de San Xoán. Encol delas brincan os nenos, mozos e persoas maiores, porque cren, que deste xeito, curan as doenzas da pel, afastan os maleficios e evitan certos padecementos, sempre que o número de saltos sexa impar. Nunhas comarcas cren as doncelas que casarán durante o ano se ó saltaren non tocan a chama, e se esta lles toca non atoparán home de contado. Noutras partes teñen a certeza de que precisan saltar nove veces unha mesma lumeirada para acadar os seus desexos.

LUMERADA.- Son tradicionales de Galicia la noche de San Juan. Sobre ellas saltas los niños, los jóvenes y las personas mayores, porque creen, que de este modo, se curan las enfermedades de la piel, se apartan los maleficios y se evitan ciertos padecimientos, siempre que el número de saltos sea impar. En unas comarcas creen las solteras que se casaran durante el año si al saltar no tocan la llama, pero si esta les toca, no encontrarán hombre al momento. En otras partes tienen la creencia de que necesitan saltar nueve veces una misma  hoguera para conseguir sus deseos.
Cuando ya solo quedan las cenizas de la hoguera se suele hacer pasar sobre los rescoldos el ganado para preservarlo de los maleficios.

PABÍO.- Crese que as candeas de cera que se acenden cando alguén está doente nos derradeiros intres poden atrasa-la agonía do moribundo, porque a luz potente vigoriza; outramente, cando casan dous namorados, case se pode vaticinar cál deles morrerá antes, con solo observar os pabíos dos cirios que lles poñen diante ou a carón. Se o que brilla mais é o da noiva, ela será quen sobrevirá ó marido; en troques, ela será quen primeiro faleza se o pabío do home é o que dá a luz mais brillante.

PABÍO.- Se cree que las velas de cera, que se encienden cuando alguien está enfermo y en sus últimos instantes, pueden reatrasar la agonía del moribundo, porque la luz potente vigoriza; por otra parte cuando se casan dos enamorados, casi se puede vaticinar cual de ellos morirá antes, con solo observar los pábilos de los cirios que les ponen delante a al lado. Si el que brilla más es el de la novia, ella será quien sobrevirá al marido; en cambio ella será la primea que fallezaca si el pábilo del hombre es el que da una luz más brillante.

viernes, 24 de marzo de 2017



CIDADES ASOLAGADAS


ANTIOQUIA.- Asentábase na Limia, e ficou asolagada baixo a Lagoa de Antela. É crenza que na mañanciña do San Xoán, cando o primeiro raio de sol espellea na lagoa, pódese albiscar o campanario, e incrusive pódense ouvir as suas badaladas. Tamén hai quen di que os seus habitantes aínda pasean polas ruas e teñen ollos de peixe cos que esculcan polas xanelas das suas casas.Tívose por grande cidade, rica e poderosa. Sexa como fora, Antioquía existe; primeiro cun ceo de aire, dempois cun ceo de auga, e agora cun ceo de lama, e como proba de que os seus moradores aínda viven, hai que dicir que a beira da lagoa, medran espreitantes unhas flores que se chaman "ollos do anxo da morte".

ANTIOQUIA.- Se asentaba en la comarca de la Limia y quedó sumergida bajo la Laguna de Antela. Es creencia que la mañana de San Juan cuando el primer rayo de sol reluce en la laguna, se puede atisbar el campanario, e incluso se pueden oir sus campanadas. También hay quien afirma que sus habitantes todavía pasean por las calles y tiene los ojos de pez, con los que espían a traves de las ventanas de sus casas.

Tuvo fama de gran ciudad, rica y poderosa. De cualquier modo Antioquía existe; primero lo fué con un cielo de aire, después con un cielo de agua, y ahora con un cielo de lama, y como prueba de que sus moradores todavía viven, hay que decir que en la orilla de la laguna, crecen acechantes unas flores a las que llaman " ojos del angel de la muerte"



BANDOMIL .-Cidade afundida na parroquia de Santaballa, no concello de Vilalba, da que uns din que afundiu por mor dun movemento de terras, e outros por causa dun encanto.

BANDOMIL.- Ciudad hundida en la parroquia de Santaballa en el Ayuntamiento de Vilalba, de la cual unos dicen que se hundió debido a un movimiento de tierras, y otros a causa de un encantamiento.


BOEDO.- Esta cidade está asolagada en San Xoan de Lagostelle, en Guitiriz. Algunhas noites escoitase como o eco dun canonazo que sae de dentro da lagoa.

A lenda di que a Sagrada Familia pasaba polo lugar e pediron xantar sen que ningúen os valera, ata que chegaron a casa mais probe, onde lles dixeron que non tiñan nen pra eles. A virxe pediulle a dona que fixese unha bola ca cinsa da lareira e que a metese no forno. Cando a sacou do forno a Virxe dixolle: É tan certo que esto é bola cocida de pan trigo como que a cidade de Boedo ficará anegada de contado. É así foi como aconteceu.


BOEDO.- Esta ciudad se encuentra sumergida en San Xoan de Lagostelle, en Guitiriz. Algunas noches se escucha como el eco de un cañonazo que sale de dentro de la laguna.

La leyenda dice que la Sagrada Familia pasaba por el lugar y pidieron comida, sin que nadie les ayudase, hasta que llegaron a la casa más pobre en la que les dijeron que ni tan siquiera tenían para ellos. La Virgen le pidió a la señora de la casa que hiciese una bolla con la ceniza del hogar y que la metiese en el horno. Cuando la sacó del horno, la Virgen le dijo: Tan cierto es que esto es torta de pan trigo cocida, como que la ciudad de Boedo quedará sumergida al momento. Y así fué como sucedió.



BRANDOMIL.- Esta cidade foi asolagada pola auga que saiu do Pozo Limideiro.Esto asimílaa a Is, cidade bretona asolagada polas augas dun pozo por culpa da filla do rei.

BRANDOMIL.- Esta ciudad fué sumergida por el agua que salió del Pozo Limideiro. Se asemeja a Is, ciudad bretona sumergida por las aguas de un pozo por culpa de la hija del rey.


BRAÑAS DE SADA.- Neste Concello tamén consta a existencia dunha cidade asolagada.

BRAÑAS DE SADA.- En este Ayuntamiento también consta la existencia de una ciudad sumergida.


BREA.- Cidade desaparecida na Cova do Rei Cintolo, polas malas artes de Tuba de Oretón. Herdou o seu nome Vilamaior de Brea, agora Mondoñedo.

BREA.- Ciudad desaparecida en la Cueva del Rey Cintolo, debido a las malas artes de Tuba de Oreton. Heredó su nombre la parroquia de Vilamaior de Brea, sita en Mondoñedo.


BRETAL.- Outro nome da cidade de Valverde, Malverde ou Reirís, asolagada en Carregal, entre Carreira e Corrubedo.


BRETAL.- Otro nombre con que se denomina a la ciudad de Valverde, Malverde o Reirís, sumergida en Carregal, entre Carreira y Corrubedo.



A CORUÑA.- Na enseada do Orzán, na Coruña, está asolagada unha antiga cidade da que aínda podense albiscar as rúas, prazas, casas e igrexas.É ben posible que A Coruña fose a cidade de Crono, deus dos Infernos, tamén chamado Xerión e que Orzán pode vir de Orco.

A CORUÑA.- En la ensenada del Orzán, en A Coruña, está sumergida una antigua ciudad de la que todavía se pueden atisbar las calles, plazas, casas e iglesias. Es muy posible que A Coruña fuese la ciudad de Crono, dios de los Infiernos, llamado también Gerión y que Orzán proviene de Orco.


DUIO.- Cidade devorada polo mar, a cal estaba entre os cabos Fisterra e Nave, en San Vicenzo de Duio, en Fisterra, e nela alzábanse a "ara solis" que adoraban os primitivos habitantes.

Para algúns Duio era a principal cidade da Raiña Lupa. A sua morte o gobernador da mesma causou moitos atrancos ós portadores do corpo e a cidade ficou asolagada.

Outros din que foi que foi destruida por un incendio, ordeado polo rei suevo Rechila, por serén os cristiáns de Duio os que destruían símbolos das crezas dos suevos.

Sexa como fose Duio desapareceu, e da mesma tan só quedaron dous bois de pedra, os Bois de Gures, e unha muller que se transformou en serea, sendo hoxe chamada a Serea de Fisterra.


DUIO.- Ciudad devorada por el mar, y que estaba situada entre los cabos Fisterra y Nave, en San Vicenzo de Duio, en Fisterra, y en la que se alzaba el "ara solis" que era adorada por sus primitivos habitantes.

Para algunos Duio fué la ciudad principal de la Reina Lupa. A su muerte el gobernador de la misma causó muchas dificultades a los porteadores del cuerpo y la ciudad quedó sumergida.

Otros dicen que fue destruida por un incendio, provocado por el rey suevo Requila, por ser los cristianos de Duio los que destruían los simbolos de las creencias de los suevos.

Sea como fuese Duio desapareció, y de la misma tan solo quedaron dos bueyes de piedra, los Bueyes de Gures y una mujer que se transformó en sirena, siendo actualmente conocida como la Sirena de Fisterra.



EIMIL.- Cidade asolagada situada ós pés do castro de Gondaísque (Vilalba). Cando chove, a auga apózase no lugar que ocupaba a cidade e aínda vense nalgúns días os reflexos da torre da igrexa da vila.

EIMIL.- Ciudad sumergida situada al pié del castro de Gondaísque en Vilalba. Cuando llueve, el agua se apoza en el lugar que ocupaba la ciudad y aún se pueden ver algunos días los reflejos de la torre de la iglesia de la villa.


ESTABAÑON.- Na praia da Area, próxima a Viveiro, apareceron traves de madeira e pavimento das rúas que se supón pertenceron á cidade de Estabañón. Polo San Xóan soen escoitarse as badaladas das campás que saen do profundo do areal.

Os habitantes desta cidade dedicábanse á caza da balea, e non eran xente moi hospitalaria.

Conta a lenda que Cristo achegouse a Estabañón a pediulle esmola a un zapateiro da vila, ao que este negouse, polo que Cristo exclamou: "Arrevírate vila, co de abaixo cara enriba", e unha onda inmensa cubriu a cidade.

Esto é un exemplo de cidades tragadas pola area, como Vilachá, ou as cidades de Montoise e Escoublac na Bretaña francesa.


ESTABAÑÓN.- En la playa de Area, próxima a Viveiro, aparecieron vigas de madera y pavimento de las calles que se supone pertenecieron a la ciudad de Estabañón. Por San Juan suelen escucharse las campanadas de las campanas que provienen del fondo del arenal.

Cuenta la leyenda que Cristo se acercó a Estabañón y pidió limosna a un zapatero de la villa, negándosela este, por lo que Cristo exclamó: "Retuércete villa, con lo de abajo hacia arriba", y una inmensa ola cubrió la ciudad.

Este es un ejemplo de ciudades tragadas por la arena, como Vilachá, o las ciudades de Montoise y Escoublac en la Bretaña francesa.



ESTAMBÓN.- A cidade de Estambón está asolagada baixo o lago de Carucedo no Bierzo.


ESTAMBÓN.- La ciudad de Estambón está sumergida bajo el lago de Carucedo en el Bierzo.


FEAL GRANDE.- En Candais de Montoxo (Cedeira), hai unha cidade enterrada. Conta cun pozo insondable, o Pozo de Feal. Hai ocasións nas que é o desbordamento dun pozo o que causa a desaparición da cidade.

FEAL GRANDE.- En Candais de Montoxo (Cedeira), hay una ciudad enterrada. Cuenta con un pozo insondable, el Pozo de Feal. Hay ocasiones en las que és el desbordamiento de un pozo el que causa la desaparición de la ciudad.


FERREIRA.- A cidade asolagada de Ferreira está en San Xoan de Ferreiros, en Barcala, nunha lagoa.

FERREIRA.- La ciudad sumergida de Ferreira, está en San Juan de Ferreiros, en Barcala, en una laguna.


FIGUEIRA.- Cidade baixo o mar en Muxía, ó pé do Corpiño de Chorente. Tamén chamada Vilaverde ou Valverde.


FIGUEIRA- Ciudad bajo el mar al lado de Muxia, y al pie del Corpiño de Chorente. También se le llama Vilaverde o Valverde.


GAIFAR.- Cidade enterrada, sen que se coñezan as causas no Castro de Nigrán.

GAIFAR.- Ciudad enterrada, sin que se conozcan las causas en el Castro de Nigrán.


IGREXA DE AREAS.- Neste lugar da parroquia do mesmo nome en Antas de Ulla, aterrouse toda a igrexa de Santa Cristina, aás a imaxe da santa, que aboiou.

IGREXA DE AREAS.- En este lugar de la parroquia del mismo nombre en Antas de Ulla, se enterró toda la iglesia de Santa Cristina, salvo la imagen de la santa, que flotó.


IGREXA DE LEBESENDE.- No lugar de Lebesende, en Antas de Ulla, está aterrada outra igrexa. Só se salvou a imaxe de San Pedro, que quedou no cumio.

IGREXA DE LEBESENDE.- En el lugar de Lebesende, en Antas de Ulla, está enterrada otra iglesia. Solo se salvó la imagen de San Pedro, que quedó en la cumbre.

IGREXA DE TROLLO.- Aterrada na parroquia de Rioaveso, en Vilalba. Un día que había unha voda o mozo, ó entrar na igrexa cagouse en Deus, e ó intre afundiuse a igrexa con convidados, cura e contraentes. Suponse que debeu afundir de lado e pola parte de sancristía que quedou ca porta aberta, pois os veciños, petando no chan, son quen de localizar fácilmente para onde lle queda a entrada.

IGREXA DE TROLLO.- Enterrada en la parroquia de Rioaveso, en Vilalba. Un día que había una boda el novio, al entrar en la iglesia se cagó en Dios y al momento se hundió la iglesia con convidados, cura y contrayentes. Se supone que se debió hundir de lado y por la parte de la sacristía la cual quedó con la puerta abierta, dado que los vecinos, golpeando en el suelo, pueden localizar fácilmente por donde queda la entrada.


ILLA DE SAN BARTOLOMEU.- Sita na Barquiña, en Barros (Noia). Baixo as augas do mar pódense ver ás veces os restos dunha cidade asolagada e tamén unha calzada pola que os seus moradores se achegan a terra en ocasións.

ILLA DE SAN BARTOLOMEU.- Situada en A Barquiña, en Barros (Noia). Bajo las aguas del mar se pueden ver en oasiones los restos de una ciudad sumergida y también una calzada por la que sus moradores en ocasiones se acercan a tierra.


LAGO.- San Martiño de Lago está en Maside. A Virxe que andaba polo mundo achegouse alí e pediulles pan a unhas mulleres que estaban a cocelo, pero estas fixeron un pan de farelo que logo llo negaron. Tan só unha pastoriña que estaba nas aforas da vila, deulle todo o pan que levaba con ela, polo que a Virxe dixo: Lago te asulago; co de arriba para abaixo; que quede esta rapaciña; con esta cadeliña. E a vila ficou asolagada.

LAGO.- San martiño de Lago está en Maside. La Virgen que andaba por el mundo se acercó allí y les pidió pan a unas mujeres que estaban cociéndolo, pero estas hicieron un pan de salvado que luego se negaron a darle. Tan solo una pastorcita que andabua por las afueras de la villa le dió todo el pan que llevaba, por lo que la virgen dijo: Lago te sumergo; con lo de arriba para abajo; que quede esta muchachita, con esta perrita. Y la villa quedó sumergida.


LAGOA SACRA.- En A Estrada, hai unha lagoa duns vinte ferrados de extensión. Nas suas proximidades houbo unha grande batalla con moitos mortos, polo que botaron os cadavres á auga. Logo amurallaron a lagoa para que ninguén os profanase. Aínda vense restos da muralla. Esta crenza está relacioada coas das cidades mergulladas, moitas delas conquistadas por Carlomagno.

LAGOA SACRA.- En A Estrada, hay una laguna de unos cien metros de extensión por cada lado . En sus proximidades hubo una gran batalla con muchos muertos, por lo que echaron los cadáveres al agua. Luego amurallaron la laguna para que nadie los profanase. Aún se pueden ver restos de la muralla. Esta creencia está relacionada con las de las ciudades sumergidas, muchas de ellas conquistadas por Carlomagno.


LEBAÑÓN.- Outro xeito de nomear a lagoa de Estabañón.

LEBAÑÓN.- Otra forma de nombrar la laguna de Estabañón.


LUCERNA.- Cidade dos mouros sitiada e conquistada por Carlomagno. Din que onde estaba a cidade hai agora un lago moi fondo e moi negro, no que viven peixes de gran tamaño e de cor negra.

LUCERNA.- Ciudad de los moros, sitiada y conquistada por Carlomagno. Se dice que donde estaba la ciudad hay ahora un lago muy profundo y muy negro, en el que viven peces de gran tamaño de color negro.


MALVERDE.- Cidade asolagada sita na lagoa de Carregal, en Corrubedo. Estaba habitada polos mouros, pero os Doce Pares de Francia, xunto con Roldán vencérenos e condeáronos ó asolagamento. Nun penedo próximo ficou como proba unha pegada do cabalo de Roldán.

MALVERDE.- Ciudad sumergida, situada en la laguna de Carregal, en Corrubedo. Estaba habitada por los moros, pero los Doce Pares de Francia, junto con Roldán los venieron y los condenaron a la sumersión. En un peñasco próximo quedó como prueba una huella del caballo de Roldán.

PENA DAS ÁNIMAS.- Á entrada da Ría da Coruña hai unha cidade asolagada, xunta á Pena dás Ánimas, nome que resulta moi evocativo. En ocasions óense as campás da igrexa e vense as rúas e os edificios da mesma.

PENA DAS ÁNIMAS.- A la entrada de la Ría de A Coruña, hay una ciudad sumergida, junto a la Peña de las Ánimas, nombre que resulta muy evocador. En ocasiones se oyen las campanas de la iglesia y se ven las calles y los edificios de la misma. 

PETRONIA.- Cidade asolagada na parroquia de San Martiño de Duio, no lugar de Lagosteira, en Fisterra. Hai quen pensa que pode ser Duio, que será, logo, unha cidade asolagada ambulante, e pode ser. Nela sobrevive unha serea.

PETRONIA.- BCiudad sumergida en la parroquia de San martiño de Duio, en el lugar de Lagosteira, en Finisterre. Hay quien cree que puede ser Duio, por lo que serría en ese caso una ciudad sumergida ambulante, y puede que sea así. En ella mora una sirena.

REIRIS.- Cidade asolagada na lagoa de Carregal, entre Carreira e Corrubedo. Leva tamén outros nomes, como Valverde, Malverde, etc. Un rei mouro estranxeiro pretendia a filla do Rei de Reirís, porque era boa e servicial, pero ela non o quería. Tampouco o queria o seu pai, pois o mouro era mouro, ou sexa de pel escura e xentil, e ademais meigo coa tódolos mouros. Entón o estranxeiro vingouse provocando un cataclsimo que asolagou para sempre a cidade, mais el levou tamen o seu castigo quedando convertido en Boi Bruón.

REIRIS.- Ciudad sumergida en la laguna de Carrega, entre Carreira y Corrubedo. Tiene también otros nombres, como Valverde, Malverde, etc. Un rey  mouro extranjero pretendía a la hija del Rey de Reiris, dadoq ue ella era buena y servicial, pero ella no lo quería. Tampoco lo queria sy padre, dado que el mouro era de piel muy oscura y pagano, como todos los mouros. Entonces el extranjero se vengó probvocando un cataclismo que sumergió la ciudad para siempre, pero el se llevó su castigo quedando convertido en el Boi Bruón.

REIRIZ.- Cidade asolagada no monte Serrapio, próximo ó lugar do Grove en Mondoñedo, e á cova da Furada dos Cas, por obra de un mago.

REIRIZ.- Ciudad sumergida en el monte Srrapio, próximo al lugar del Grove en Mondoñedo, y a la cueva  de la Frada de los Cas, por obra de un mago.

SIRVES.- Outro nome que se lle da a cidade de Reirís.

SIRVES.- Es otro nombre que se le da a la ciudad de Reirís.

TEIXIDELO. Na aldea de Teixidelo, que pertence á parroquia de Régoa e ó concello de Cedeira, está viva na tradición oral a existencia dunha cidade asolagada. Está mesmo a carón de Teixido e moi pretiño dun lugar chamado Pozo de Inferno.

TEIXIDELO:- En la aldea de Teixidelo, que pertenece a la parroquia de Régoa y al ayuntamiento de Cedeira, está viva en la tradición oral, la existencia de una ciudad sumergida. Está mismo junto a Teixido y muy cerquita de un lugar llamado Pozo del Infierno.

TRABA.- No areal de Traba, entre Camelle e Boaño, hai unha cidade asolagada na lagoa, a cidade de Valverde ou Vila Valverde. Cando chegou alí Cristo, unhas mulleres encirráronlle os cans. Un deles traboulle unha perna a Xesus e da ferida brotou tanto sangue que asolagou a cidade.

TRABA.- En el arenal de Traba, entre Camelle y Boaño, hay una ciudad sumergida en la laguna, la ciudad de Valverde o Villa Valverde. Cuando llegó allí Jsucristo, unas mujeres le  azuzaron los perros. Uno de ellos le mordió en una pierna a Jesús y de la herida brotó tanta sangre que inundó la ciudad.

TROIA.- Cidade asolagada na lagoa de Roxal, en Xubia (Neda) á que tamen se lle chama Valverde. Tamén hai outra co  mesmo nome no monte Facho en Dozón no concello de Cangas do Morrazo. Os moitos pecados dos seuas habitantes causaron o asolagamento.

TROIA.- Ciudad sumergida en la laguna de Roxal, en Xubia (Neda) a la que también se le llama Valverde. También hay otra con el mismo nombre en el monte Facho en Dozón en el ayuntamiento de Cangas do Morrazo. Los muchos pecados de sus habitantes ocasionaron su inundación.

VAL DE SAN PEDRO.- Nun val chamado de San Pedro, en Fornelos de Montes, existiu unha aldea e unha capela adicada ó santo. A aldea e a capela afundíronse nunha lagoa,  Só se salvou a imaxe do santo pola que houbo despois unha disputa entre dous lugares.

VAL DE SAN PEDRO.- En un valle llamado de San Pedro, en Fornelos de Montes, existió una aldea y una capilla dedicada al santo. La aldea y la capilla se hundieron en una laguna. Solo se salvó la imagen del santo, por la cual huboo después una disputa entre dos lugares.

VAO:- Na praia do Vao, de Coruxo, en Vigo, hai una cidade asolagada.

VAO.- En la playa de Vao, en Coruxo, en Vigo, hay una ciudad sumergida.

VEIGA DO REAL.- Cidade asolagada pola chuvia nun lugar do mesmo nome en Montouto (Abadín). Vivían nela unhas señoras encantadas que tralo asolagamento trasladaron a sua  residencia ó Pozo do Xistral no que nace o Eume.
Estas donas saen a peitearse  á beira do rio e teñen un cadelo, un cerrulo pequeno moi temido na bisbarra. Anda tras das ovellas e cando as pilla, vainas guindar ó Pozo do Real, un burato escuro e sen fondo que devora todo, e que está no mesmo lugar onde antes estivo a cidade de Veiga Real.

VEIGA DO REAL.- Ciudad sumergia por la lluvia en un lugar del mismo nombre en Montouto (Abadín). Vivián en ella unas señoras encantadas que tras la inundación trasladaron su residencia á Pozo do Xistral en el que nace el Eume.
Estas señoras salen a peinarse a la orilla del rio y tienen un perrito pequeño que es mui temido en la comarca. Anda detrás de las ovejas y cuando las coge, las va tirar al Pozo do Real, un agujero oscuro y sin fondo que lo devora todo, y que está en el mismo lugar donde antes estuvo la ciudad de Veiga Real.

VERIA.- Cidade principal dos Baluros. Está agora no fondo da lagoa de Cospeito, e tamén se chama Verial. En tempos de moita seca poden verse trabes e pedras, pucheiros e cazolas. Os baluros adoraban unha serpe xigantesca, chamada Saavedra, ata que un dos seus habitantes, Alceo, matouna.

VERIA.- Ciudad principal de los Baluros. Está ahora en el fondo de la laguna de Cospeito, y también se llama Verial. En tiempos de mucha sequía se pueden ver las vigas y piedras, asi como pucheros y cazos. Los baluros adoraban a una serpiente gigantesca, llamada Saavedra, hasta que uno de sus habitantes, Alceo, la mató.

VILACHÁ.- A cidade enterrada de Vilachá o San Miguel de Vilachá, está na praia de Arealonga, entre as parroquias de Santiago e San Miguel de Reinante en Barreiros. No tempo dos mouros, esta cidade á beira do mar foi conquistada por estes, e puxeron especial inquina en pasar a coitelo ós cristians, polo que dempois levaron un merecido castigo. Unha noite de repente embraveceuse o mar e empezou a chover a cachón; o Río da Barranca desmadrouse e o mar subiu ata enrriba de todo, máis enriba ca nunca, ata que cubriu por completo Vilachá. Só se salvaron tres casas que tiñan escudo cristián e que eran as máis afastadas río enriba. Aínda pódese ver hoxe unha, que é un muiño e a última casa da aldea, a máis próxima ó mar a que tamén se lle pode ver o escudo. Vilachá esta debaixo da area.

VILACHÁ.- La ciudad enterrada de Vilachá o San Miguel de Vilachá, está en la playa de Arealonga, entre las parroquias de Santiago y San Miguel de Reinante en Barreiros. En tiempo de los mouros, esta ciudad a orillas del mar fué conquistada por estes y pusieron especial inquina en pasar a cuchillo a los cristianos, por lo que después llevaron un merecido castigo. Una noche se embraveció el mar de repente y empezó a llover a borbollones; el río de la Barranca se desmadró y el mar subió hasta arriba de todo, mas alto que nunca, hasta que cubrió por completo Vilachá. Solo se salvaron tres casas que tenían escudo cristiano y que eran las más apartadas río arrriba. Aún se puede ver hoy una, que es un molino y la última casa de la aldea, la más próxima al mar que también a la que también se le puede ver el escudo. Vilachá está debajo de la arena.

 


sábado, 2 de julio de 2016

LAGOAS MITICAS

ALCAIAN.- En Coristanco, na parroquia de Seavia existe una lagoa baixo a cal está mergullada a cidade de Alcaián. Ficou para sempre mergullada un día no que S. Pedro e Cristo achegáronse a ela para pedir esmola, pero os de Alcaián encirraronlles os cans. Cristo maldeciunos e a cidade mergullouse para sempre nas augas.

ALCAIAN.- En Coristanco, en la parroquia de Seavia existe una laguna bajo la que está sumergida la ciudad de Alcaián. Quedó para siempre sumergida un día en que San Pedro y Cristo se acercaron a ella para pedir limosna, pero los de Alcaián les azuzaron los perros. Cristo los maldijo y la ciudad se sumergió para siempre bajo las aguas.

ANTELA.- Lagoa da bisbarra da Limia,  na que nace o río Limia, tamén chamado Letes,  Belión ou Río do Esquecemento, ó que os romanos temían, por  crer que si o cruzaban perdían a memoria.
O nome de Antela indica lugar de mortos (anta), enterramento. A lagoa de Antela é o antigo Inferno, e da que nace o rió Letes. Hai que suliñar que cando chegaron os romanos a lagoa xa tiña lendas moi antigas, que falaban de que estaba habitada por animais infernais.

ANTELA.- Laguna de la comarca de la Limia, en la que nace el rio Limia, llamado también Letes, Belión o Rio del Olvido, al que los romanos temían, por creer que si lo cruzaban perdían la memoria. El nombre de Antela indica lugar de los muertos (anta), enterramiento. La lagua de Antela es el antiguo Infierno, y de ella nace el rio Letes. Hay que reseñar que cuando los romanos llegaron a la laguna esta ya tenía leyendas muy antiguas, que hablaban de que estaba habitada por animales infernales.

AREAS MOVEDIZAS.- Nas lamas e lagoas con ciudades asolagadas soe haber areas movedizas. A cidade asolagada está baixo elas, e todas as persoas que se aventuran nas augas corren o risco de seren tragadas e iren aumentar o censo de habitantes.

AREAS MOVEDIZAS.- En las lamas y lagunas con ciudades sumergidas suele haber arenas movedizas. La ciudad sumergida está debajo de ellas, y todas las personas que se aventuran en las aguas corren el riesgo de ser tragadas para ir aumentar el censo de sus habitantes.

BEÓN.- Este é outro nome da Lagoa de Antela.

BEÓN.- Este es otro nombre que se le da a la Laguna de Antela.

BRAÑA DA POUZA.- En Santa Comba hai una lagoa cun encantiño que ten alí tendedeiros de roupa. É moi perigoso, posto que somerxe ata o fondo do lago a que se achegue a el, tal e como fixo nunha ocasión cun cabaliño que nunca mais se viu.

BRAÑA DA POUZA.- En Santa Comba hay una laguna con un "encantiño" (duende) que tiene allí tendederos de ropa. Es muy peligroso, dado que sumerge hasta el fondo del lago a quien se acerca a el, tal y como hizo en una ocasión con un caballito que nunca mas se vió.

BRAÑA RUBIA.- Nesta lama ou lagoa de Carballo tamén hai una cidade asolagada. E o parecer foi como resultado do maltrato cos seus habitantes lle deron a Sagrada Familia, cando andaba de pelengrina polo mundo.

BRAÑA RUBIA.- En esta lama o laguna de Carballo tabién hay una ciudad sumergida. Y al parecer se originó como resultado del maltrato que sus habitantes le dieron a la Sagrada Familia, cuando esta andaba peregrinando por el mundo.

BRAÑAS DE SADA.- Tamén consta a lenda de outra cidade asolagada na sua lagoa.

BRAÑAS DE SADA.- También existe la leyenda de otra ciudad sumergia en su laguna.

CAQUE.- Lagoa que está na parroquia de Loentia, en Castro de Rei, e tamén chamada de Bardancos. Dise que nela residían once mil virxes e once mil cantoras que con medio corpo na auga e medio fóra cantan de noite e calan polo día. Os baluros pedían esmolas para elas.

CAQUE.- Laguna que está en la parroquia de Loentia, en Castro de Rei, llamada también de Bardancos. Se dice que en ella residían once mil vírgenes y once mil cantantes que con medio cuerpo en el agua y el otro medio fuera cantaban de noche y callaban por el día. Los baluros pedían limosnas para ellas.

CARNOTA.- Na parroquia de Santa Columba a carón da  Praia dice que hai una cidade asolagada.

CARNOTA.- En la parroquia de Santa Columba al lado de la Playa se dice que hay una ciudad sumergida.

CORRUBEDO.- Alí está a lagoa de San Pedro. Dise que nunha ocasión a baixada do mar puxo ó descuberto parte da cidade e nela viuse una muller de pé facendo o xantar cunha tixola na man.

CORRUBEDO.- Allí se encuentra la laguna de San Pedro. Se dice que en una ocasión la bajada del mar puso al descubierto parte de la ciudad y en ella se vió una mujer de pié haciendo la comida con una sartén en la mano.

DONIÑOS.- Lagoa perto de Ferrol, onde se di que está asolagada a cidade de Valverde, debido a una desconsideración cos seus habitantes tiveron con Cristo cando andaba de esmoleiro polo mundo. Ninguén o quixo atender agás una probe muller con dous fillos pequenos. Deulle da sua boroa, e una vez ca comeu dixolle:
Vou castigar a esta xente. Ti colle os teus cativos e vaite, pero oias o que oias, non mires atrás.
Deseguido un remuiño de treboada, lóstregos e auga alagou todo o que había. Nembargantes a muller esqueceuse do consello de Cristo e ollou cara atrás, quedando petrificada o instante cos dous nenos no colo.

DONIÑOS.- Laguna cerca de Ferrol, donde se dice que está sumergida la ciudad de Valverde, debido a una desconsideración que sus habitantes tuvieron con Cristo, cuando andaba de mendigo por el mundo. Nadie le quiso antender, salvo una pobre mujer con dos hijos pequeños. Le dió de su pan y una vez este lo hubo comido le dijo: Voy castigar a esta gente. Tu  llevate a tus pequeños, pero oigas lo que oigas, no mires hacia atrás.
Enseguida un remolino de truenos, relámpagos y agua inundó todo lo que había. Sin embargo la mujer olvidó el consejo de Cristo y miró hacia atrás, quedando petrificada al instante con los dos niños en su regazo.

LOURO.- Lagoa que está en Muros e na que tamén hai una cidade entrerrada baixo a auga e as areas. Areas movedizas que tragan ás persoas que se adentran nela, facendo así que vaian acompañar os habitantes da cidade.

LOURO.- Laguna que está en Muros y en la que también hay una cidad enterrada bajo el agua y las arenas. Arenas movedizas que tragan a las personas que se adentran en ella, haciendo así que vayan acompañas a los habitantes de la ciudad.

POZO DO PERIQUIÑO.- Pequena lagoa no Cádavo (Baleira), na que consta a existencia dunha vila asolagada.

POZO DO PERIQUIÑO.- Pequeña laguna en el Cádavo (Baleira), en la que consta la existencia de un pueblo sumergido.

VALDOVIÑO.- Lagoa a caron do mar, na que din que está asolagada a cidade de Lucerna.

VALDOVIÑO. Laguna junto al mar de la que se dice que está sumergida la ciudad de Lucerna.


sábado, 26 de marzo de 2016

LITOLATRÍAS

PENAS.- Moitas das penas que tanto proliferan na Galiza, teñen para as nosas  xentes do rural algo de misterioso, ata o punto de crelas dotadas de virtudes curativas.

PENAS.- Muchas de las peñas que tanto proliferan en Galicia, tienen para nuestras gentes del rural algo de misterioso, hasta el punto de creerlas dotadas de vitudes curativas.
PENA ABALADA OU ABALADOIRA.- Nome que se da ás penas oscilantes, moimentos megalíticos que uns cren debidos a propria natureza, e outros a man do home. Esas penas xa inspiraban veneración ós celtas; suponse que servían para adiviñación e para que, abaneándoas, probasen a sua inocencia os culpados. Algunhas posúen unha canle de desaugue, e outras posúen curiosas insculturas. As suas xigantescas proporcions non empecen que ó menor pulo fagan oscilacions sorprendentes.

PENA ABALADA OU ABALADOIRA.- Nombre que se da a las peñas oscilantes, monumentos megalíticos que unos creen debidos a la propia naturaleza, y otros a la mano del hombre. Esas peñas ya inspiraban veneración a los celtas; se supone que servían de adivinación y para que, cimbreándolas, probasen la inocencia de los culpables. Algunas poseen un canal de desagüe y otras poseen curiosas insculturas. Sus gigantescas proporciones no impiden que al menor impulso hagan oscilaciones sorprendentes.
PENA CABALGADA.- Laxa montada encol de duas pedras verticais que forma o dolme que en tempos prehistóricos era sartego ou moimento funerario.

PENA CABALGADA.- Losa montada sobre dos piedras verticales que forma el dolmen que en tiempos prehistóricos era sepulcro o monumento funerario.
PENA CORNEIRA.- Masa rochosa e granítica que se ergue no val do río Avia, e presenta fantásticas formas de enormes proporcions. Cren alguns eruditos que as formas que amosan tales rochas poidesen selos ídolos ou as gastadas efixies dunha relixión pagá.

PENA CORNEIRA.- Masa rocosa y granítica que se levanta en el valle del río Avia, y presenta fantásticas formas de enormes proporciones. Creen algunos eruditos que las las formas que muestras tales rocas pudiesen ser los ídolos o las gastadas efigies de una religión pagana.
PENA CORVEIRA:- Encol dela debían xuntarse mancheas de corvos; velaí o seu nome.

PENA CORVEIRA.-  Sobre ella debían juntarse manadas de cuervos; de ahí su nombre.
PENA DA COSTELA.- Así se chama a unha especie de altar natural, constituido por unha pedra de metro e medio de alto, encol do que se atopa montada outra pedra grande, podéndose ver polo espacio que hai no medio unha cubeta e unha canle que se supón serviron para sagrificios humans.

PENA DA COSTELA.- Así se llama a una especie de altar natural, constituido por una piedra de metro y medio de alto, sobre la que se encuentra montada otra piedra grande, pudiéndose ver por el espacio que hay en el medio una cubeta y un canal que se supone sirvieron para sacrificios humanos.
PENA DA MAROLA.- Penedo que sobresae do mar á entrada da Ría de Betanzos e Sada.

PENA DA MAROLA.- Peñasco que sobresale del mar a la entrada de la Ría de Betanzos y Sada.
PENA DA MOURA.- Nome dado a un enorme penedo que existe na comarca de Melide e que posúe excavacions no seu alto.

PENA MOURA.- Nombre que se le da a un enorme peñasco que existe en la comarca de Melide y que posee excavaciones en lo alto.
PENA DA NOGUEIRA.- Penedo, que sen dúbida, deu nome a vexetación de nogueiras que a rodea. Atópase moi preto dunha aldea da Fonsagrada.

PENA DA NOGUEIRA.- Peñasco, que sin duda, dió nombre a la vegetación de nogales que la rodea. Se encuentra muy cerca de una aldea de A Fonsagrada.
PENA DA ROBALIZA.- Pena que bañan as augas do mar do Orzán, na Coruña, que cecais deba o seu nome ó feito de servir de asento estratéxico para os pescadores de cana de outros tempos.

PENA DA ROBALIZA.- Peña que bañan las aguas del mar del Orzán en A Coruña, que quizás deba su nombre al hecho de servir de asiento estratégico para los pescadores de caña en otros tiempos.
PENA DE RODAS.- Cada un dos dous enormes monolitos que se erguen no concello de Outeiro de Rei, illados de toda outra eminencia pétrea, que os naturais do país respectan con supersticioso temor, pois cren que se se lles apricara o barreno, xurdiría con estoupido unha fonte de pez fervendo que arrasaría a comarca.

PENA DE RODAS.- Cada uno de los dos enormes monolitos que se yerguen en el municipio de Outeiro de Rei, aislados de toda otra eminencia pétrea, y que los naturales de la zona respetan con supersticioso temor, pues creen que si se les aplicara un barreno, surgiría con el estallido una fuente de pez hirviendo que arrasaría la comarca.
PENA DAS DONAS.-Pena de gran tamaño e moita altura no concello de Pantón a beira do río Sil, pero a que non se lle atribúe fundadamente carácter relixioso.

PENA DAS DONAS.-Peña de gran tamaño y mucha altura en el municipio de Pantón a la orilla del río Sil, pero a la que no se le atribuye fundadamente carácter religioso.
PENA DA ANTA.- Pena no concello de Vilalba que se supón foi algún moimento megalítico ou pedra miliaria, porque posúe o feitío das pedras fitas.

PENA DA ANTA.- Peña en el municipio de Vilalba que se supone úé algún monumento megalítico o piedra miliaria, porque posee la forma de los menhires.
PENA DO ALTAR.- Sita nun lateral da bocana da ría de Foz, fronte a praia da Rapadoira cuxo nome é inequívoco de que foi utilizada para prácticas relixiosas.

PENA DO ALTAR.- Situada en un lateral de la bocana de la ría de Foz, frente a la playa de la Rapadoira, cuyo nombre es inequívoco de que fué utilizada para prácticas religiosas.
PENA DO CAN.- Nome que recibía un enorme penedo que se ergue na prai do Orzan na Coruña, chamado así debido a que na baixamar únicamente podían permanecer na pena os que se ían bañar, pois logo que as augas suben, queda cuberta pola marea, daí o dito galego de que alí "nin os cans paran".

PENA DO CAN.-Nombre que recibía un enorme peñasco que se levanta en la playa del orzán en A Coruña, llamado así debido a que en la bajamar únicamente podían permanecer en la peña los que se iban bañar, pues después que las aguas suben, queda cubierta por la marea, de ahí el dicho gallego de que allí " ni los perros paran".
PENA DOS CORVOS.- Pena de dificil acceso, perto da Torre de Hércules, constituida por unha especie de penichán da pena na que aparece gravada unha inscripción de grandes caracteres.

PENA DOS CORVOS.- Peña de difícil acceso, cerca de la Torre de Hércules, constituida por una especie de penillanura de la peña en la que aparece gravada una inscripción de grandes caracteres.
PENA DOS NAMORADOS.- Penedo enorme en Ponteareas, diante da que van renova-las promesas as parellas de namorados, seguindo así a tradición que fala dunha filla dos antigos señores do castelo de Vilasobroso, que preferíu morrer antes que quebranta-lo amor que alí se xuraran ela e un campesiño que se chimpou dende o pico da pena.

PENA DOS NAMORADOS.- Peñasco enorme en Ponteareas, delante del que van renovar las promesas las parejas de enamorados, siguiendo así la tradición que habla de una hija de los antiguos señores del castillo de Vilasobroso, que prefirió  morir antes que quebrantar el amor que allí se juraran ella y un campesino que se arrojó desde el pico de la peña.
PENA DOS PENEDOS.- Penedo que se atopa a beira da "pena dos namorados", que se sostén encol doutro penedo, como unha marabilla natural de prodixioso equilibrio.

PENA DOS PENEDOS.- Peñasco que se encuentra a la orilla de la "Peña de los enamorados", y que se sostiene sobre otro peñasco, como una maravilla natural de prodigioso equilibrio.
PENA DOS XENTÍS.- Así chaman en Culleredo a cada un dos enormes balocos que existen no monte Xalo, e que constitúen unha lembranza dos altares naturais de tempos antergos.

PENA DOS XENTÍS.- Así llaman en Culleredo a cada uno de las enormes masas pétreas que existen en el monte Xalo, y que constituyen un recuerdo de los altares naturales de los tiempos antiguos.
PENA DOS XIGANTES.- Rocha de tamaño xigante a caron da "pena dos xentís", no monte Xalo na que algúns historiadores cren ver restos dun culto primitivo.

PENA DOS XIGANTES.- Roca de tamaño gigante al lado de la "peña de los gentiles", en el monte Xalo, y en la que algunos historiadores creen ver restos de un culto primitivo.
PENA FURADA.- Chámanse así aquelas que nalguns santuarios, posúen para as xentes sinxelas do país a virtude de cura-lo tangaraño e outros males sempre que se cumpran os ritos que veñen establecidos segundo a tradición. Na ría de Ribadeo existe un espectacular arco de cantil así chamado.

PENA FURADA.- Se llaman así aquellas que enalgunos santuarios, poseen para las gentes sencillas la virtud de curar el raquitismo y otros males siempre que se cumplan los rituales que vienen establecidos según la tradición. En la ría de Ribadeo existe un espectacular arco de acantilado así llamado.
PENA GATEIRA.- Pena que se atopa no concello de Ourol e que co apelativo gatuno da nome a un casal daquel lugar.

PENA GATEIRA.- Peña que se encuentra en el municipio de Ourol y que con el apelativo gatuno da nombre a un caserío de aquel lugar.
PENA GRANDE.- Penedo enorme que polas suas proporciones extraordinarias deu nome a dúas aldeas dos concellos de Begonte e Muras.

PENA GRANDE.- Peñasco enorme que por sus proporciones extraordinarias dió nombre a dos aldeas de los municipios de Begonte y Muras.
PENA POMBEIRA.- Pena que se ergue próxima as beiras do Sil de curiosas formas e proporcions.

PENA POMBEIRA.- Peña que se levanta próxima a las orillas del río Sil de curiosas formas y proporciones.
PENA REDONDA.- Así chamado todo penedo circular  que abrangue varios feitíos, circular ou lixeiramente esférico.

PENA REDONDA.- Así llamado todo peñasco circular que abarca varias hechuras, circular o ligeramente esférico.
PENA VAQUEIRA.- Nome que se lle da as penas dende as cales os pegureiros gardan as vacas.

PENA VAQUEIRA.- Nombre que se le da a las peñas desde las cuales los pastores vigilan las vacas.

PEDRAS.- As pedras pola sua forma natural, polas propiedades que se lles atribúen, polas pegadas dos deuses ou santos, polo uso que fixeron delas, pola forma e función que a man human lles encomenda, polo que simbolizan ou polas singularidades dalgunhas, capaces de voar e falar, teñen no mundo imaxinario unha función capital. Moitas por non decir a meirande delas foron cristianizadas e integradas nun novo conxunto de crenzas que asumiu en parte as anteriores.

PEDRAS.- Las piedras por su forma natural, por las propiedades que se les atribuyen, por las huellas de los dioses o santos, por el uso que se hizo de ellas, por la forma y función que la mano humana les encarga, por lo que simbiolizan o por la sigularidad de algunas, capaces de volar y de hablar,  tienen en el mundo imaginario una función capital. Muchas por no decir la mayor parte de ellas, fueron cristianizadas e integradas en un nuevo conjunto de creeencias que asumió parte de las anteriores.

Pódese facer a seguinte clasificación:

Se puede hacer la siguiente clasificiación:

ABALADOIRAS.- Pedras de embale, de abalo, abaneantes, baladas, bambeantes, cabalgadas, cabaleiradas, moventes, vacilantes e de abalar.

ABALADOIRAS.- Piedras de balanceo, sacudidas, meneantes, valladas, balanceantes, cabalgatas, caballeradas, movientes, vacilantes y de sacudir.

AMILLADOIROS.- Dende moi antergo na Galiza, tíñase por costume levar unha pedra ata o lugar onde morrera alguén, que tiña por misión acougar a alma do morto, posto que se consideraba que as pedras son almas.

AMILLADOIROS.- Desde muy antiguo en Galicia, se tenía por costumbre llevar una piedra hasta el lugar donde muriera alguien, que tenía por misión sosegar el alma del muerto, puesto que se consideraba que las piedras son almas.

ANTAS.- Son consideradas casas ou mesas das bruxas e das mouras.

ANTAS.- Son consideradas casas o mesas de las brujas y de las mouras.

ARA.- Ou altar, do que se sacan areíñas chamadas pedra de ara que se levan para casa e son útiles contra endiañamentos, meigallos e aollamentos.

ARA.- O altar, del que se sacan arenillas llamadas piedra de ara que se llevan para casa y ón útiles contra endiablamientos, hechizos y aojamientos.

BARCA.- Así chamada a barca pétrea na que veu navegando a Virxe ata Galiza, para visitar o apóstolo Santiago en Muxía. No río Pedras hai un barco pétereo usado por San Xoan; en Santo Adrián en Vilaboa outro onde quedou marcada a popa do barco no que arribou; En Noia a Pena da Arca, a que arribou Noé; a Iria chegou Santiago nunha barca de pedra.

BARCA.- Asi llamada laa barca péterea en la que vino navegando la Virgen hasta Galicia, para visitar el apostol Santiago en Muxía. En el río Pedras hay un barco pétreo usado por San Juan; en Santo Adrián en Vilaboa otro en donde quedó marcada la popa del barco en el que arribó. En Noia la Pena da Arca, a la que arribó Noé; a Iria llegó Santiago en una barca de piedra.

BERCE.- Na lagoa de Doniños hai unha pena cunha pía que fixo de berce no que aboiaron os nenos do matrimonio que se salvou cando foi asolagada a cidade que ficou debaixo da lagoa. Na Pastoriza (Arteixo), está o berce da Virxe.

BERCE.- En la laguna de Doniños hay una peña con una pila que hizo de cuna en la que flotaron los niños del matrimonio que se salvó cuando fué inundada la ciudad que quedó debajo de la laguna. En la Pastoriza (Arteixo) está la cuna de la Virgen.

CAMA DO HOME.- Pedras que semellando camas teñen a propiedade de combater a infertilidade, tendo relacións enriba de elas. Nalgunhas delas deitanse as mulleres enriba a tomar o luar para curar os malos partos. Hai otras pedras transformadas polo home coma o Crismon de Quiroga, no cal servíanse as mulleres para fregándose neles, teren descendencia.

CAMA DO HOME.- Piedras que pareciendo camas tienen la propiedad de combatir la infertilidad, teniendo relaciones encima de ellas. En algunas de ellas se acuestan las mujeres encima a la claridad de la luna para curar los malos partos. Hay otras  piedras transformadas por el hombre como el Crismon de Quiroga, en el cual se servían las mujeres para frotándose en ellos, poder tener descendencia.

CAMA DO SANTO.- Penedos con forma de cama nos que se supón que estivo deitado algún santo.

CAMA DO SANTO.- Peñascos con forma de cama en los que se supone que estuvo acostado algún santo.

CORGOS.- Buratos dos penedos, nos que a auga encorada ten propiedades curativas.

CORGOS.- Agujeros de los peñascos, en los que el agua apozada tiene propiedades curativas.

CROQUES.- Ademáis do costume de acadar intelixencia dándolle croques na fronte o Santo do Croques no pórtico da Groria, hai outras pedras que curan polo mesmo sistema, como a Pena Tallada en Laza, que sanda as dores de cabeza batendo a testa contra a pedra.

CROQUES.-  Además del costumbre de obtener inteligencia dándole coscorrones en la rente al Santo de los Coscorrones en el Pórtico de la Gloria, hay otras piedras que curan por el mismo sistema, como la Pena Tallada en laza, que cura los dolores de cabeza, golpeando la cabeza contra la piedra.

MÁMOAS.- Gardan tesouros que anuncia unha galiña con pitos que sae ó mencer no abrente do día de San Xoan.

MÁMOAS.- Guardan tesoros que anuncia una gallina con pollitos que sale al amanecer en el albor del día de San Juan.

MOLEDROS.- Pedras do Pico Sagro que eran voltas do revés e despois do ofrecerlles unha libación voltaban á posición orixinal. Pola noite somente estaban reservadas para os deuses e as almas. Eran reviradas por mozos en moitos sitios para pedir choiva.

MOLEDROS.- Piedras del Pico Sagro que se ponían del revés y después de ofrecerles una libación volvían a su posición original. Por la noche solamente estaban reservadas para los dioses y las almas. Eran vueltas del revés por jóvenes en muchos sitios para pedir agua.

PEDRA BEZOAR.- Pedra procedente do estómago dos rumiantes, que se usaba como remedio curativo.

PEDRA DE BEZOAR.-  Piedra procedente del estómago de los rumiantes que se usaba como remedio curativo.

PEDRA DA AUGA.- A Pedra da Mazafacha no monte Xalo, reparte e anuncia choiva. No monte Aloia, hai unha pedra da auga que mira cara ó mar e se se lle pon enriba a imaxe de San Xulian, chove. Tamén hai pedras choronas que anuncian choiva cando están húmidas.

PEDRA DA AUGA.- La Pedra da Mazafacha en el monte Xalo, reparte y anuncia lluvia. En el monte Aloia, hay una piedra del agua que mira hacia el mar y si se le pone encima la imagen de San Julian, llueve. También hay piedras lloronas que anuncian lluvia cuando están húmedas.

PEDRA DA MATRIZ.- Pedra que ten forma de matriz e sirve para sandar o histerismo.

PEDRA DA MATRIZ.- Piedra que tiene forma de matriz y sirve para curar el histerismo.

PEDRA DA SERPE.- Baixo esa pedra en Corme, Santo Adrían encantou un exército de serpes, que ainda seguen alí.

PEDRA DA SERPE.- Bajo esa piedra en Corme, San Adrián hechizó un ejército de serpientes, que todavía siguen allí.

PEDRA DAS TREBOADAS.- Na crebadura dun seixo grande en San Xoan da Cova, nacen as treboadas.

PEDRA DAS TREBOADAS.- En la hendidura de un guijarro grande de gran dureza, en San Xoan da Cova, nacen las tempestades.

PEDRA DO COXO.- É un machado de diorita co que se curan algunhas doenzas.

PEDRA DO COXO.- Es un hacha de diorita con el que se curan algunas enfermedades.

PEDRA DO RAIO.- Crese que ven do Ceo como punta de raio, pero mais ben deben ser machados neolíticos. Protexe contra o mesmo raio.

PEDRA DO RAIO.- Se cree que viene del Cielo como punta de rayo, pero más bien deben ser hachas neolíticas. Protegen contra el mismo rayo.

PEDRA DO SOL.- No monte Aloia hai unha pedra que mira cara ó sol nacente; se se quere que haxa sol pousaselle enriba dela a imaxe de San Xulián.

PEDRA DO SOL.- En el monte Aloia hay una piedra orientada hacia el sol naciente;  si se quiere que hay sol se deposita encima de ella la imagen de San Julián.

PEDRA FILOSOFAL.- Usada polos alquimistas para converter calqueira metal en ouro.

PEDRA FILOSOFAL.- Usada por los alquimistas para convertir cualquier metal en oro.

PEDRA DOS CADRÍS.- Mastro da barca na que viaxou a Virxe ata Muxía. Meténdose por debaixo dela cúranse as doenzas lumbares.

PEDRA DOS CADRÍS.- Mástil de la barca en la que viajó la Virgen hasta Muxía. Metiéndose por debajo de ella se curan las enfermedades lumbares.

PEDRAS DOS MOUROS.- Pedras que gardan no seu interior os pazos da Mourindade, cheos de tesouros e riquezas. Os mouros poden abrilas de moitas maneiras.

PEDRAS DOS MOUROS.- Piedras que guardan en su interior los palazios de la Mourindad, llenos de tesores y de riquezas. Los mouros pueden abrirlas de muchas maneras.

PEDRAS QUE SON ALMAS.- Dise que case todalas pedras poden ser almas. En Guitiriz, no Día de Defuntos, non se traballa na terra, por se se remexan as almas e veñan desgracias.

PEDRAS QUE SON ALMAS.- Se dice que case todas las piedras pueden ser almas. En Guitiriz, en el Día de Difuntos, no se trabaja la tierra, por si se revuelven las almas y vengan desgracias.

PEDRAS VOADORAS.- Dise que no Saviñao, partiu uunha pedra polo medio e unha das metades voou ata pousar no Miño.

PEDRAS VOADORAS.- Se dice que en O Saviñao, partió una piedra por el medio y una de las mitades voló hasta depositarse en el Miño.

PENA DOS XIGANTES.- En Toén hai unha pena grande gardada por dous xigantes armados con mazas.

PENA DOS XIGANTES.- En Toén hay una peña grande guardada por dos gigantes armados con mazas.

PENEDO DAS FERRADURAS.- Penas que teñen a pegada visible das ferraduras das cabalgaduras de herois, demos ou santos.

PENEDO DAS FERRADURAS.- Peñas que tienen la huella visible de las herraduras de las cabalgaduras de los héroes, demonios o santos.

PEDRAS FITAS.- Teñen esta interpretación os antigos menhires. Eran lugares de culto e foron cristianizados cunha cruz enriba.

PEDRAS FITAS.- Tienen esta interpretación los antiguos menhires. Eran lugares de culto y fuerons cristianizados con una cruz encima.

PEDRAS FURADAS.- Pedras que teñen un furado no medio polo que pasaban os nenos que tiñan o tangaraño para curalo namentras dicián unha ladaíña. Despois quitabanlle o cativo as roupas e facían un atadallo que colocaban nunha xesta. Se a xesta secaba, o neno morría; e se a xesta medraba o neno curaba.

PEDRAS FURADAS.- Piedras que tenían un agujero en el medio por el que pasaban a niños que tenían el raquitismo para curarlo mientras decían una letanía. Después le quitaban al chiquillo las ropas y hacían un atado que colocaban en una retama. Si la retama secaba, el niño moría; si la retama crecía el niño curaba.

PENEDO DO VENTO.- Na Serra de Capelada, hai un penedo no que nacían os ventos que secaban os froitos. Fai anos fixoselle unha rogativa e púxose unha cruz de ferro enriba para acalmalo.

PENEDO DO VENTO.- En la sierra de la Capelada hay un peñasco en el que nacían los vientos que secaban los frutos. Hace años se le hizo una rogativa y se le puso una cruz de hierro encima para sosegarlo.

PETRIFICADOS.- En Vilamartin de Valdeorras, hai tres penedos de seixo branco que son tres princesas cristiás petrificadas. Foran secuestradas polos mouros e encantadas.

PETRIFICADOS.- En Vilamartin de Valdeorras, hay tres peñascos de cuarzo blanco que son tres princesas cristianas petrificadas. Fueros secuestradas por los mouros y encantadas.

SARTEGOS.-  Moitos son os sartegos de pedra que, por crerse que neles estivo defunto algún santo, son usados ainda hoxe para toda caste de curacions.

SARTEGOS.- Muchos son los sepulcros de piedra, que por creerse que en ellos eastuvo difunto algún santo, son usados aún hoy para toda clase de curaciones.





martes, 22 de marzo de 2016

XEOLATRÍAS

ALTAR DE GONDOMIL.- Tamén chamado altar da Pedra da Serpe. Ubicado na aldea do mesmo nome, na parroquia de Sto. Adrián de Corme. Segundo a lenda o país estaba inzado de serpes, e Sto. Adrián que andaba por alí predicando, para libra-los moradores daquela praga, feriu fortemente o chan con pé e toda-las serpes desapareceron ficando enmeigadas debaixo da pedra e aparecendo esculpida nela o ofidio.
No detalle do gravado, moitos ven o simbolo da antiga relixión dos kimris co culto ofilátrico, que tamén foi coñecido noutras comarcas de Galiza.
 
ALTAR DE GONDOMIL.- También llamado altar de la "Pedra da Serpe". Ubicado en la aldea del mismo nombre, en la parroquia de San Adrián de Corme. Según la leyenda el país estaba invadido de serpientes, y San Adrián que andaba por alli predicando, para librar a los moradores de aqulla plaga golpeó fuertemente el suelo con el pié y todas las serpientes desaparecieron quedando embrujadas debajo de la piedra y apareciendo esculpida en ella el ofidio.
En el detalle del gravado muchos ven el símbolo de la antigua religión de los kimris con el culto ofilátrico, que tamién fué conocido en otras comarcas de Galicia.
 
ALTAR DA VIRXE.- Pena que se atopa no cumio próximo ao santuario de Pastoriza, perto da Coruña, e que noutros tempos parece haber sido altar druídico. Forma un conglomerado de enormes pedras con toda-as características de un dolmen derrubado.
 
ALTAR DA VIRXE.- Peña que se encuentra en una cumbre próxima al santuario de Pastoriza cerca de A Coruña, y que en otros tiempos parece haber sido altar druídico. Forma un conglomerado de enormes piedras con todas las características de ser un dolmen derrumbado.
 
ALTAR DOS BICOS.- Penedo con gravados rupestres descuberto en Montealto na Coruña. Posuía unhos seis metros e no centro que é chan víanse esculpidas figuras que representarían danzas cerimoniais de moitas mulleres e un só home a cabalo. Posiblemente ergueuse na lembranza dun xefe de tribo e tamen é unha representación primitiva sobre a domesticación do cabalo.
 
ALTAR DOS BICOS.- Peñasco con granvados rupestres descubierto en Montealto en A Coruña. Poseía unos seis metros y en el centro que es llano se veían esculpidas figuras que representarían danzas ceremoniales de muchas mujeres y un solo hombre a caballo. Posiblemente se levantó en recuerdo de un jefe de tribu y también es una representación primitiva sobre la domesticación del caballo.
 
ALTAR DOS CORGOS.- Altar das pozas e das pucharcas, así chamado polas fochas con cavidades que ten a rocha na parte superior, e que se atopa na comarca do Ulla, perto de Santiago.
 
ALTAR DOS CORGOS.- Altar de las pozas y de las charcas, así llamado por las covachas con cavidades que tiene la roca en la parte superior, y que se encuentra en la comarca del Ulla, cerca de Santiago.
 
ALTAR DRUÍDICO.- Pódese dicir que foron altares druídicos os monumentos prehistóricos que hai en Galiza e que se denominan altares naturais, especialmente os que se atopan nas fragas e nos montes e conservan na rocha a cavidade e o canle esixidos para os antigos sagrificios.
Hainos por todo o país, ainda que moitos foron destruidos na procura de lendarios tesouros ou para esborranchar calqueira indicio de relixión precedente, e outros foron cristianizados gravando nelas cruces, colocando na superficie un cruceiro ou coroándoos cunha imaxe da virxe.
 
ALTAR DRUÍDICO.- Se puede decir que fueron altares druídicos los monumentos prehistóricos que hay en Galicia y que se denominan altares naturales, especialmente los que se encuentran en los bosques y en los montes y conservan en la roca la cavidad y el canal exigidos para los antiguos sacrificios.
Los hay por todo el país, si bien muchos fueron destruidos por la búsqueda de legendarios tesoros o para borrar cualquier indicio de religión precedente, y otros fueron cristianizados gravando en ellas cruces, colocando en la superficie un crucero o cononándolos con una imagen de la virgen.
 
AMILLADOIROS.- Morea grande de pedras que hai as beiras dalguns camiños dende onde se albiscan algúns santuarios galegos, como os de Santiago Apóstolo e Sto. André de Teixido.
É costume en Galiza que todo romeiro que vai visitar por primeira vez a imaxe do santo ao que se encomendou en momentos de anguria, de doenza grave ou de perigo de morte, ten a obriga moral de guindar unha pedra , recollida no traxecto antes de chegar ó santuario, pois de non facelo así corre o risco de que o voto feito non se considere cumprido de todo.
 
AMILLADOIROS.- Montón grande de piedras que hay en las orillas de algunos caminos desde donde se divisan algunos santuarios gallegos, como los de Santiago o S. Andrés de Teixido.
Es costumbre en Galicia que todo romero que vaya visitar por primera vez la imagen del santo al que se encomendó en momentos de angustia, de enfermedad grave o de peligro de muerte, tiene la obligación moral de tirar una piedra, recogida en el trayecto antes de llegar al santuario, pues de no hacerlo así corre el riesgo de que el voto hecho no se considere cumplido del todo.

COVAS.- Moi abondosas na Galiza, a meirande parte delas teñen as suas lendas cos seus mouros misteriosos, xigantes terroríficos, os tesouros ocultos, e as suas doncelas fiadeiras, coidadoras das galiñas cos pitos de ouro.

COVAS.- Muy abundantes en Galicia, la mayor parte de ellas tiene sus leyendas con sus mouros misteriosos, gigantes terroríficos, tesoros ocultos, y sus doncellas hilanderas, cuidadoras de las gallinas con los polluelos de oro.

A FURADA DOS CANS.- Situada en Vilamor ó norde de Mondoñedo. É un importante xacemento do neolítico. Nel atopáronse instrumentos de pedra tallada e trebellos de bronce, como estiletes e punzons.

A FURADA DOS CANS.- Situada en Vilamor, al norte de Mondoñedo. Es un importante yacimiento del neolítico. En el se encontraron instrumentos de piedra tallada y utensilios de bronce, como estiletes y punzones.

COVA DA CURUXA.- Da conta dela Vasco de Aponte, nun relato fantástico, no que relata que foi visitada por un conde de Altamira, xunto cun negrumante e trinta escudeiros con fachos acendidos, cordas e armas para recoller un gran tesouro. Perdéronse nela, ata que chegaron a un río caudaloso e viron na outra marxe xentes estranas, ricamente vestidas, tanxendo instrumentos enriba de grandes tesouros.  O pavor ó río fixolles da-la volta mentres o negrumante animábaos a seguir; pero ergueuse tal ventoeira que lles apagou os fachos, e cando deron saído da cova, deu neles un aire pezoñento que matou a maioría denantes dun ano, e o conde ficou cego. O cronista non indica ónde estaba ubicada esta cova, que mais parece lendaria que histórica.

COVA DA CURUXA.- Da noticia de ella Vasco de Aponte, en un relato fantástico en el que relata que fué visitada por un conde de Altamira, junto con un nigromante y treinta escuderos con antorchas encendidas, cuerdas y armas para recoger un gran tesoro. Se perdieron en ella, hasta que llegaron a un río caudaloso y vieron en la otra margen gentes extrañas, ricamente vestidas, tañendo instrumentos encima de grandes tesoros. El pavor al río les hizo dar la vuelta, mientras el nigromante los animaba a seguir; pero se levantó tal ventolera que les apagó las antorchas y cuando dieron salido de la cueva, les atacó un aire pezoñento que mató a la mayoría de ellos antes de un año, y el conde quedó ciego. El cronista no indica donde estaba situada esta cueva, que parece más legendaria que histórica.

COVA DA DONCELA.- Nome co que se coñece unha cova cercana a Viveiro, dotada dunha poética lenda que anda en boca da xente e fala dunha moza enfeitizada, víctima de amores aciagos.

COVA DA DONCELA.- Nombre con el que se conoce una cueva próxima a Viveiro, dotada de una poética leyenda que anda en boca de la gente y habla de una joven hechizada, víctima de amores aciagos.

COVA DA MEIGA.- Atópase en Cervantes, nos Ancares. A crenza popular forxou arredor dela curiosas lendas relacionadas con bruxas, meigas e fadas que moran na mesma.

COVA DA MEIGA.- Se encuentra en Cervantes, en loss Ancares. La creencia popular forjó alrededor de ella curiosas leyendas relacionadas con brujas, meigas y hadas que moran en la misma.

COVA DA MOURA.- Dolmen de cámara circular na comarca de Noia no monte Páramo, composta de sete pedras duns dous metros  de altura colocados verticalmente en forma de círculo lítico. A lenda di que alí había agochado un gran tesouro, gardado por unha princesa moura.

COVA DA MOURA.- Dolmen de cámara cirdular en la comarca de Noia en el monte Páramo, compuesta de siete piedras de unos dos metros de altura, colocados verticalmente en forma de círuclo lítico. La leyenda dice que allí había escondido un gran tesoro, guradado por una princesa moura.

COVA DAS CHOIAS.- Atópase entre os concellos do Incio e Pobra de Brollon. É un subterráneo de grandes dimensions na serra de Viduedo; a súa bóveda amosa enormes penedos que penduran dun punto estreitísimo, créndose que estaba habitada por mouros que atesouran grandes riquezas e amosan distintas formas, mesmo a de lagartos para non seren delatados.

COVA DAS CHOIAS.- Se encuentra entre los municipios de O Incio y A Pobra de Brollón. Es un subterráneo de grandes dimensiones en la sierra de Viduedo; su bóveda muestra enormes peñascos que cuelgan de un punto estrechísimo, creyéndose que está habitada por mouros que atesoran grandes riquezas y muestran distintas formas, mismo la de lagartos para no ser delatados.

COVA DA SERPE.- Atópase nun monte do concello de Friol. Unha lenda conta que a filla dun fidalgo, señor da Torre de San Paio de Narla, namorouse dun plebeo. O pai opúxose a dita relación, polo que a moza fuxiu co mozo e fóronse agachar a cova da serpe, sen decatarse do perigo. Saíu o reptil e o mozo cun pequeno puñal, pelexou con ela como un perdido, conseguindo facerlle unha ferida de morte na testa, pero ela trabouno e morreron ámbolos  dous. A moza toleou e rematou fundando un convento e ao mozo enterraronno no adro da igrexa parroquial de Friol.

COVA DA SERPE.- Se eucuentra en monte del municipio de Friol. Una leyenda cuenta que la hija de un hidalgo, señor de la Torre de San Paio de Narla, se enamoró de un joven plebeyo. El padre se opuso a dicha relación, por lo que la joven huyó con el novio yéndose a esconder en la cueva de la serpiente, sin darse cuenta del peligro. Salió el reptil y el joven con un pequeño puñal, peló con ella desesperado, consiguiendo hacerle una herida en la cabeza, pero la serpiente le mordió y murieron ambos. La novia enloqueció y terminó fundando un convento, y al novio lo enterraron en el atrio de la iglesia parroquial de Friol.

COVA DAS TEIXOEIRAS.- Na costa de Herbes, no concello de Carral está ubicada. Ten varias galeirías sendo circular a entrada e con bóveda rudamente labrada. En diferentes épocas serviu de escondite de bandoleiros e fuxidos.

COVA DAS TEIXOEIRAS.- En la costa de Herbes, que está ubicada en el muniucipio de Carral. Tiene varias galerías, siendo circular la entrada y con bóveda rudamente labrada. En diferentes épocas sirvió de escondite a bandidos y escapados.

COVA DA ANCA.- Na ría de Sada abre a súa boca debaixo dos restos do castelo de Fontán e conécese tamén como furna de Morazón.

COVA DA ANCA.- En la ría de Sada abre su boca debajo de los restos del castillo de Fontán y se conoce también como gruta de Morazón.

COVA DE BERMÚN.- Na comarca luguesa de O Incio. Segundo a popular crenza, foi obxeto de acontecementos lendarios. Ten dous kilómetros de longo e remata nun río caudaloso.

COVA DE BERMÚN.- En la comarca luguesa de O Incio. Según la creencia popular, fué objeto de acontecimientos legendarios. Tiene dos kilómetros de largo y termina en un río caudaloso.

COVA DO LOBO.- Penedo furado, á beira da ermida de S. Benito de Cova de lobo, que hai no cume dun monte preto de Allariz e que posúe a virtude de sandar ó rapaz raquítico atacado de tangaraño, sempre que a nai o meta polo burato do penedo e o recolla a madriña polo extremo oposto, mentras di a maneira de ensalmo: "Señor San Benito. Meu fillo che traio; doente cho deixo, devólvemo sano".

COVA DO LOBO.- Peñasco horadado, a la orilla de la hermita de S. Benito de Cova de Lobo, que hay en la cumbre de un monte cerca de Allariz y que posee la virtud de curar la chiquillo raquítico afectado de raquitismo, siempre que la madre lo meta por el agujero del peñasco y lo recoja la madrina por el extremo opuesto, mientras dice a la manera de en ensalmo. "Señor San Benito. Mi hijo te traigo; enfermo de lo dejo, devúelvemelo sano".

COVA DE OIS.- No concello de Bergondo. Da súa terra afirman a tradición e as xentes da comarca que, esparexida polas sementeiras, escorrenta ou mata tódolos insectos prexudicias para a agricultura.

COVA DE OIS.- En el municipio de Bergondo. De su tierra  afirman la tradición y las gentes de la comarca que, esparcida por los sembrados, ahuyenta o mata todos los insectos perjudiciales para la agricultura.

COVA DE SANTA CRISTINA.- Atópase nun castro perto de Lugo. Afirman as xentes do lugar que por ela se metían os rapaces e os porcos; os rapaces voltaban logo cheos de medo, pero os porcos as veces tardaban ata oito días e traían nos pés restos do millo que había dentro. Contan tamén que moitos días víase nos arredores da boca da cova unha moza fiando e coidando un fato de galiñas.

COVA DE SANTA CRISTINA.- Se encuentra en un castro cerca de Lugo. Afirman las gentes del lugar que por ella se metián los chiquillos y los cerdos; los chiquillos volvías después llenos de miedo, pero los cerdos tardaban hasta ocho días y traían en los pies restos de maíz que había dentro. Cuentan tambien que muchos días se veía en los alrededores de la entrada de la cueva una joven hilando y cuidando un  grupo de gallinas.

COVA DO FONFORRÓN.- Situada nas marxes do mar en Porto do Son que, aínda que se coñece como cova, é mais propiamente unha furna.

COVA DO FONFORRÓN.- Situada en las márgenes del mar en Porto do Son que, si bien se conoce como cueva, es mas propiamente una gruta.

COVA DO REI CINTOLO.- É unha das mais nomeadas de Galiza. Atópase en Argomoso no concello de Mondoñedo. Acada unha lonxitude de douscentos metros, aínda que hai quen di que ata agora nunca se lle atopou o remate. Esta cova é posuidora de fabulosas lendas de reis, damas enfeitizadas, tesouros e dragons e sobre ela opinaron historiadores, discurriron novelistas e fantasearon poetas canto puido suxerirlles o maxín.

COVA DO REI CINTOLO.- Es una de las más renombradas de Galicia. Se encuentra en Argomoso en el municipio de Mondoñedo. Alcanza una longitud de doscientos metros, si bien hay quien afirma que hasta ahora nunca se le encontró el final. Esta cueva es poseedora de fabulosas leyendas de reyes, damas hechizadas, tesoros y dragones y sobre ella opinaron historiadores, discurrieron novelistas y fantasearon poetas hasta donde pudo sugerirles su imaginación.

COVA DE SANTA MARIÑA.- Chamada tamén "boca de sangue". Situada en Ares. Nela óense moitas noites ruídos intensos que quen os sinte durante moito tempo non tarda en morrer. A sua orixe está nuns supostos amores adúlteros do século XIV, que acabaron co enterro alí dos amantes polo enganado esposo.

COVA DE SANTA MARIÑA.- Llamada tambien "boca de sangre". Situada en Ares. En ella se oyen muchas noches ruídos intensos que quien los siente mucho tiempo no tarda en morir. Su origen está en unos supuestos amores adúlteros del siglo XIV, que acabaron con el entierro allí de los amantes por parte del engañado esposo.

COVA DO PICO SACRO.- Atópase no cume do curuto e son duas covas de moita profundidade, sendo coñecidas pola xente como o Pazo da Raiña Lupa, que tan importante foi na translación do corpo do Apóstolo Santiago.

COVA DO PICO SACRO.- Se encuentra en la cumbre de la cúspide de dicho pico, y son dos cuevas de mucha profundidad, siendo conocidas por la gente como el Palacio de la Reina Lupa, que tan importante fué en la traslación del cuerpo del Apostol Santiago.